گلدوزی و شماره دوزی دو هنر بسیار کاربردی و جذاب هستند که یادگیری آنها نسبتاً راحت اما تبحر پیدا کردن در آنها مثل هر هنر دیگری نیازمند تمرین و تکرار زیاد است.
شماره دوزی به نوعی زیرمجموعه گلدوزی است اما تفاوت‌های مهمی با آن دارد. در شماره دوزی (cross stitch) شما باید نقشه‌خوانی کنید یعنی یک نقشه یا پترن را انتخاب کرده، آن را مقابل خود قرار دهید و تعداد خانه‌ها یا مربع‌های آن را شمرده و به ازای آن روی پارچه کوک ضربدری بزنید.
در واقع در شماره دوزی تنها یک نوع دوخت اصلی وجود دارد و آن دوخت ضربدری است. البته کوک ساده یا برگشتی هم برای دورگیری طرح‌ها استفاده می‌شود اما دوخت اصلی آن تنها همان یک مدل است و نهایتاً سه کوک دیگر هم استفاده می‌شود که از همین کوک ضربدری مشتق شده‌اند.
برای شروع هم می‌توان از پترن‌های ساده و کوچکی که در کتاب‌های شماره دوزی وجود دارند یا حتی از پترن‌های موجود در اینترنت استفاده کرد. کافی است کمی در گوگل یا پینترست جستجو کرده و پترن‌های جذاب با سبک‌های مختلف را پیدا کنید.
اما گلدوزی (embroidery) دنیایی از دوخت‌های متنوع است که غالباً به دو دسته خطی یا ساده و برجسته تقسیم می‌شود. هر دو نوع گلدوزی بسیار جذاب هستند اما گلدوزی برجسته که به آن گلدوزی برزیلی هم گفته می‌شود امروزه بیشتر مورد توجه است و در تزیین لباس و رومیزی، دوخت تابلو و کوسن و بسیاری موارد دیگر کاربرد داشته و طرفداران خاص خود را دارد.
پارچه
یک تفاوت مهم پارچه گلدوزی وشماره دوزی این است که برای شماره دوزی حتماً باید از پارچه مخصوص یا تور مخصوص شماره دوزی استفاده کرد. بافت این پارچه‌ها به گونه‌ای است که در آن مربع‌هایی قرار دارد که باید دوخت ضربدر را داخل هر یک از آنها پیاده کرد.
این پارچه‌ها “کانت”های مختلفی دارند. کانت به تعداد مربع‌های موجود در هر ۲.۵ سانتی‌متر مربع از پارچه گفته می‌شود. هر قدر کانت پارچه بالاتر باشد یعنی تعداد مربع‌های بیشتری در هر اینچ یا سانت آن وجود دارد در نتیجه ریزبافت‌تر است. معمولاً پارچه‌ها از ۶ کانت شروع می‌شوند تا ۳۲ کانت. برای شروع بهتر است از کانت‌های پایین‌تر مثلا ۱۲ یا ۱۴ کانت استفاده کرد. اما برای طرح‌های بسیار پرکار و پیچیده معمولاً از کانت‌های بالاتر استفاده می‌شود تا ظرافت و تمیزی کار بیشتر خود را نشان دهد. برای شماره دوزی روی پارچه‌های معمولی مثل لباس هم باید از تور شماره‌دوزی کمک گرفت و در پایان، آن را به آرامی از کار جدا کرد.
گلدوزی را می‌توان روی هر نوع پارچه‌ای انجام داد به شرط آنکه پارچه خیلی کشسان نباشد و ضخامت آن در حدی باشد که بتوان راحت با سوزن روی آن دوخت و دوز انجام داد. انواع پارچه‌های کتان، نخ، جین، کنف، لینن، تترون، متقال، جیر، مخمل، شانتون، تور و … می‌توانند درگلدوزی مورد استفاده قرار بگیرند.
سوزن
نوع سوزن و سایز آن در گلدوزی و شماره دوزی با هم فرق دارد. سوزن شماره دوزی کمی کوتاه و نوک آن تقریباً گرد است و متناسب با کانت پارچه یعنی ابعاد و تعداد سوراخ‌های آن انتخاب می‌شود. هر چه کانت پارچه بالاتر باشد سوزن ظریف‌تری استفاده می‌شود. اما سوزن گلدوزی مخصوصاً گلدوزی برزیلی، معمولاً بلندتر و کشیده‌تر است و نوک تیزی دارد. سایز سوزن‌های گلدوزی هم متنوع است و اندازه چشمه (سوراخ انتهای سوزن) آنها متناسب با تعداد تار نخی است که برای دوخت استفاده می‌شود.
الگو یا پترن
هم گلدوزی و هم شماره دوزی به الگو احتیاج دارند. اما الگو و نحوه اجرای آن مهم‌ترین تفاوت را بین این دو هنر ایجاد می‌کند. الگوی شماره دوزی شامل یک نقشه یا پترن آماده چاپ شده است (البته می‌توان از صفحه نمایش گوشی یا تبلت هم استفاده کرد و ضرورتی برای چاپ نیست) که شما آن را در مقابل خود قرار می‌دهید و وقتی نقطه وسط الگو را پیدا کردید از همانجا شروع می‌کنید روی پارچه ضربدر می‌زنید (نقطه وسط پارچه را هم باید از قبل پیدا کنید) و هر مربع را با کمک جدول راهنمای دوخت و رنگ آن الگو می‌دوزید. شماره دوزی مخصوصاً در ابعاد بزرگ و در الگوهای پیچیده کاری سنگین است که حوصله و صبوری بالایی می‌طلبد اما در عین حال بسیار لذت‌بخش بوده و آرامش خاصی به شما می‌دهد و مطمئناً با دیدن مراحل تکمیل شده حس خوشایندی را تجربه خواهید کرد که به زحمتش می‌ارزد. اما همانطور که گفتیم باید خیلی باحوصله و صبور بود تا بتوانید نقشه را بدرستی روی پارچه پیاده کرده و به نتیجه برسانید.
در گلدوزی اما الگو و پیاده‌سازی آن کاملاً متفاوت است. به این صورت که شما خودتان طرحی را روی پارچه می‌کشید و بعد آن را با تکنیک‌های مختلف می‌دوزید یا اینکه آن را از روی یک طرح چاپ شده یا صفحه نمایشگر روی پارچه کپی می‌کنید و بعد می‌دوزید. البته روش‌های مختلفی برای انتقال طرح روی پارچه وجود دارد که در این مقاله به تفصیل توضیح داده‌ایم.