هنرآیینه دوزی

در گذشته به دلیل هم مرز بودن منطقه با کشورهای هند و پاکستان، اهالی بلوچستان این نوع مواد اولیه را ابتدا از هندوستان و سپس از پاکستان وارد می کردند و به همین جهت در مورد اصالت این هنر بومی استان شبه و شک فراوانی وجود داشت به طوری که بعضی از محققین و کارشناسان این رشته آن را نشات گرفته از هنرهای دستی هند عنوان کرده اند در حالیکه به هیچ وجه چنین نیست زادگاه اصلی این هنر در ایران، شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان است و کمتر در مناطق دیگر دیده شده است. آینه دوزی روی لباس در سند و بلوچستان به عنوان یکی از بهترین انواع صنایع دستی محسوب می شود که به نام های گاج، کارموچ، میتی و بلوچ معروف اند.

در سیستان و بلوچستان، آینه گاهی در کنار سکه دوزی بر روی لباس زنان یا کلاه مردان دوخته می شود که البته در بین زنان بلوچ دوختن آینه روی یک سطح تیره تماما سیاه رنگ به همراه سوزن دوزی ها نماد خودشید در دل کویر تشنه است، زیرا در کویر آنچه بیش از هر چیز دیگری خودنمایی می کند، خورشید سوزان و کویر سیاه رنگ است. این نگاه فلسفی به آینه این هنر زیبا را در بین بلوچ ها به هنری مقدس تبدیل کرده، زیرا بیانگر نگرش و محیط جغرافیایی زیستگاه آنان است. این هنر در دوره صفوی به اوج شکوفایی خود رسیده و مرکز اصلی آن در ایران، زابل و سیستان و بلوچستان بوده است.

این هنر زیبا یکی از هنرهای خاص مردم سیستان و بلوچستان است. این هنر حاصل دست زنان هنرمندی است که با وجود محرومیت باز هم عرصه ای برای بروز هنر خود می یابند.

اعتقاد مردم در خصوص آینه دوزی

آینه دوزان از گذشته تا کنون این دیدگاه را داشته اند که آینه در واقع، انعکاسی از حقیقت است و همین ویژگی آینه، جنبه ای طلسم گونه به لباس ها یا هر چیز دیگری که آینه بر روی آن دوخته شده باشد می دهد. به عبارت دیگر، آینه دوزان معتقدند که که وجود آینه روی این اجسام، بقدی ها و نظرهای بد را از صاحب خود دور می کند. بنابراین، هنر آینه دوزی از گذشته با فلسفه پیوند خورده است و همین تاریخچه منجر شده است که زنان خوش ذوق و خوش سلیقه بلوچ، آینه دوزی را بر روی سطحی تیره رنگ انجام دهند تا با این کار، نگاه و جنبه فلسفی این هنر را بیشتر به رخ بکشند.

کاربرد آینه دوزی:

1. لباس محلی

2. آویزهای دیواری

3. تزئین کیف

4. ساک دستی

5. پیش بخاری

6. جلد قرآن

7. سجاده

8. رویه کوسن

9. تزئین مانتو

وسایل مورد نیاز برای آینه دوزی

1. آینه مخصوص آینه دوزی (از خرازی ها بخرید یا بازار بزرگ تهران)

2.نخ عمامه:در رنگ دلخواه

3.سوزن کرول: مخصوص گلدوزی است. با سوزن شماره ۹ کرول می توان نخ دمسه یک لا را دوخت و از شماره (۰) آن برای نخ شش لایه می توان استفاده کرد. برای استفاده از نخ 6لا باید سوزنی انتخاب نمایید که سوراخ بزرگ تری داشته باشد.

4. سوزن چنایل: از این سوزن برای دوختن روی پارچه های ابریشم و صاف استفاده می کنند. برای پارچه هایی با بافت درشت و کاموایی باید از سوزن چنایل شماره 14 و 17 استفاده نمایید.

5. پارچه : ترگال، مخمل، ساتن و جیر است.

کشور هایی که در آن آینه دوزی رواج دارد.

از گذشته تا کنون آینه دوزی هنری برای تزئین پارچه در منطقه بلوچستان پاکستان بوده است و در این منطقه نه تنها آینه دوزی، بلکه بهترین کارهای سوزن دوزی و قلاب دوزی و سایر دوخت های دستی هم رواج داشته و دارند. در میان کلیه صنایع هنری، هنر ریسندگی، قدیمی ترین و مهم ترین هنر در پاکستان به حساب می آمده است اوج ترقی و پیشرفت کارهای دستی ابریشمی و کتانی هم به قرن هایی باز می گردد که سلاطین دهلی و سپس مغولستان در شبه قاره ساکن بودند. در این سرزمین ها، بهترین پارچه های جاز، دیبا، حریر، اطلس کین خواب، شین باف، شیرین باف بیرامی، شوشتری، تبریزی، گل باقالی و دیگر پارچه ها از زمان های دور تا به امروز تولید گشته و مورد استفاده قرار می گیرند. پس تعجبی ندارد که در چنین سرزمین هایی، آینه دوزی هنری برای تزئین پارچه باشد و استفاده از آن هم رواج داشته باشد. آینه دوزی در این مناطق با نام های گاج، کارموچ، میتی و بلوچ نیز شناخته می شود. آینه دوزی هنری برای تزئین پارچه در سند و بلوچستان به عنوان یکی از بهترین صنایع دستی محسوب می شود.