گلدوزی چیست؟

تعریف گلدوزی بسیار ساده است. گلدوزی هم هنر و هم علم است. هنر تزئین پارچه با نخ در حالی که از سوزن برای انجام آنها استفاده می‌شود. پس هر پارچه‌ای که با نخ و به کمک سوزن تزئین شود نمایی از هنر گلدوزی را به نمایش می‌گذارد.

تاریخچه گلدوزی به زمان دوران باستان می‌رسد

به گفته کارشناسان، صنعت گلدوزی در شرق و خاورمیانه آغاز شد. در ابتدا انسان اولیه تکه‌های پوست حیوانات را به هم پیوند میزد تا لباس بسازد. با این حال، اجداد ما، همان‌قدر که ابتدایی بودند، از سوزن‌ها و نخ‌های اولیه‌شان برای تزیین لباس‌هایشان استفاده می‌کردند. زیرا نیاز، احترام و اشتیاق به زیبایی به قدمت خلقت انسان بازمی‌گردد. بسیاری از آثار باستانی (گلدان‌ها، حکاکی‌ها و نقاشی‌ها) که از دوران اولیه بشریت سرچشمه می‌گیرند و از گهواره‌های مسکونی تمدن‌های باستانی جمع‌آوری شده‌اند، افرادی را نشان می‌دهند که لباس‌هایی با گلدوزی‌های دست‌دوزی بر تن دارند.

در 5000 سال قبل از میلاد مسیح در سیبری، باستان‌شناسان پوست حیواناتی را یافتند که صدف‌هایی روی آن دوخته شده بود. بیشتر بخیه‌ها کاملا استادانه بود. صدف‌ها سوراخ‌های کوچکی داشتند که با دقت سوراخ شده بودند. علاوه بر این، پوسته‌ها الگوهای شفاف و طرح‌های تزئینی را برای تزیین پوست ایجاد می‌کردند. ایده اضافه کردن عناصر اضافی به گلدوزی بسیار سریع گسترش یافت.

بنابراین جای تعجبی وجود ندارد که در حدود 3500 سال قبل از میلاد مسیح، در چین باستان، گلدوزی‌های لباس شامل نخ‌های ابریشمی، سنگ، مهره و مروارید واقعی بود. با توجه به تاریخچه گلدوزی که از روی تصاویر، گلدان‌ها و حکاکی‌ها مشخص است، چینی‌ها در قرن پنجم تا سوم قبل از میلاد از دوخت زنجیره‌ای با نخ‌های ابریشمی‌ استفاده می‌کردند. آنها علاقه زیادی به زینت دادن به لباس‌های خود داشته‌اند.

در این مرحله به جرات می‌توان گفت که گلدوزی شکلی از یک هنر حیله‌گرانه و توسعه‌یافته است. این هنر در سوابق تاریخی تمام تمدن‌های باستانی وجود دارد. با گذشت زمان، گلدوزی پیچیده‌تر شد و در زندگی مردم حضور پیدا کرد.

اولین گلدوزی را چه کسی انجام داد؟

شواهدی مبنی بر استفاده از گلدوزی در مصر باستان وجود دارد، زیرا یقه لباسی که متعلق به پادشاه توت عنخ آمون است و همراه با او دفن شده است نشانه‌هایی از گلدوزی دارد. این لباس در سال 1024 قبل از میلاد یافت شده است. با این حال، گلدوزی می‌تواند قدمت بیشتری داشته باشد. در چین می‌توان قدیمی‌ترین مدرک برای اثبات وجود این هنر در دنیا را دید.

حقیقت امر این است که تاریخچه گلدوزی به 3000 سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد و قطعات و طرح‌های مربوط به این دوره هنوز هم موجود است. در تکنیک‌های چینی از رشته‌های ظریف نخ ابریشم استفاده می‌شود، پارچه‌ای که امروزه هنوز هم رایج است.

نکات برجسته در تاریخچه گلدوزی

مجموعه‌های متعددی در سراسر جهان در موزه‌ها نگهداری می‌شوند که قدمت آن‌ها به هزاره‌ها قبل بازمی‌گردد و پیشرفت گلدوزی را نشان می‌دهد. برخی از دوره‌های کلیدی عبارتند از:

ملیله بایو یکی از قدیمی‌ترین گلدوزی‌های مربوط به قرون وسطی یعنی سال 1066 قبل از میلاد است. یک ملیله 70 متری از چندین قطعه که با حاشیه‌های متفاوت به هم وصل شده و با تکنیک‌های دوخت زنجیره‌ای ساخته شده است.

با شکوفایی بودیسم در چین، گلدوزی به طور گسترده‌ای برای احترام به مجسمه‌ها و داستان‌های بودا مورد استفاده قرار گرفت. یک دوشیزه دربار در دوران سلسله تانگ، هفت فصل را با انواع بخیه‌های سوترای بودا روی یک فوت مربع ابریشم گلدوزی کرد! کتاب‌های الگو که مخصوصاً برای هنر گلدوزی طراحی شده‌اند، در حدود قرن شانزدهم با مجموعه‌هایی از طرح‌های چاپی یا حتی نمونه‌های گلدوزی دیده می‌شوند.

توری که برای تزیین جوراب و یقه استفاده می‌شد، نوآوری مهم صنعت مد در قرن هفدهم بود. در اواخر قرن هفدهم، لحاف‌کاری، به‌ویژه لحاف‌های تکه‌کاری مورد توجه قرار گرفت. مردم شروع به در نظر گرفتن این هنر به عنوان یک تزئین کردند تا نشانه‌ای از ثروت و موقعیت باشد. زیرا اکنون در همه جا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اولین دستگاه گلدوزی دستی در قرن هجدهم طراحی شد و اولین دستگاه در سال 1868 ساخته شد. در نیمه دوم قرن نوزدهم نمونه‌هایی از روبان‌دوزی مدرن و طرح‌های دوخت متقاطع در سراسر اروپا مشاهده شد.