هنر چهل تکه دوزی با پارچه یا تکه دوزی، یکی از هنرهای دستی سنتی و محلی ایران است که در آن از تکه‌های کوچک پارچه‌های مختلف با استفاده از مهارت دوخت و ترکیب، طرح‌ها و نقش‌های زیبایی ایجاد می‌شود. این هنر به نام چهل تیکه دوزی شناخته می‌شود، زیرا در آن از چهل تکه پارچه با اندازه و شکل مشخص استفاده می‌شود که به هم ترکیب شده و طرح‌های مختلفی را ایجاد می‌کنند.
این هنر در اصل در برخی مناطق ایران مانند خراسان، کرمانشاه، کردستان و فارس رایج است و در کنار تزیینات داخلی مانند پارچه‌های رومیزی و پرده، در لباس‌های محلی و سنتی نیز کاربرد دارد. هنر چهل تیکه دوزی، یک هنر دستی زیبا و محبوب است که برای طراحی و تولید آثار زیبا و منحصر به فرد، نیاز به دقت، صبر و هنر دستی دارد.
وصله یا تکه دوزی اغلب در ساخت لحاف استفاده می شود اما می توان از آن برای تهیه کیف، دیوارپوش، کاپشن گرم، روکش کوسن، دامن، کت و سایر لباس ها نیز استفاده کرد.
برخی از هنرمندان نساجی با تبکه دوزی کار می کنند که اغلب آن را با گلدوزی و اشکال دیگر دوخت ترکیب می کنند. هنگامی که تکه دوزی برای ساخت لحاف استفاده می شود، تکه بزرگتر یا از بین سه لایه روی لایه سطحی قرار می گیرد، لایه میانی آن لایه چسب است و لایه پایین آن پشت لحاف است. برای جلوگیری از جابجایی لایه چسب، باید آن را کوک بزنید.
همچنین بخوانید: قیطان دوزی چیست
شواهد نشان میدهد تکه دوزی – قطعات کوچک پارچه که برای ایجاد یک قطعه بزرگتر و لایه های دوخته شده پارچه ای – در طول تاریخ یافت شده و تاریخچه ای طولانی دارد.
ویژگی های هنر تکه دوزی با پارچه
هنر چهل تکه دوزی یا تکه دوزی، هنری سنتی و محلی ایرانی است که در آن با استفاده از مهارت دوختن و ترکیب کردن تکه های کوچک پارچه‌های مختلف، طرح‌ها و نقش‌های زیبایی ایجاد می‌شود. برخی از ویژگی‌های هنر چهل تکه دوزی عبارتند از:
1. استفاده از پارچه‌های مختلف با الگوها و رنگ‌های زیبا و متنوع
2. دقت بالا در دوخت و ترکیب پارچه‌ها
3. استفاده از نقوش و طرح‌های مختلف از جمله گل، حیوانات، پرنده‌ها و غیره
4. قابل استفاده در تزیینات داخلی مانند پارچه‌های رومیزی، پرده و غیره
5. قابل استفاده در لباس‌های محلی و سنتی
6. بهره‌گیری از مهارت و هنر دستی
7. ماندگاری بالای این هنر به دلیل استفاده از پارچه‌های با کیفیت و دوخت با دقت
8. قابلیت ترکیب با دیگر هنرهای دستی مانند قلم‌کاری، نگارگری و غیره
9. ایجاد زیبایی و جذابیت با استفاده از رنگ‌ها و الگوهای مختلف
10. قابلیت ایجاد طرح‌ها و نقوش منحصر به فرد و شخصی با استفاده از تکه‌های پارچه‌های مختلف.
همچنین بخوانید: علت پاره شدن نخ چرخ خیاطی
تکه دوزی با پارچه در مصر باستان
- مصریان باستان از تکه دوزی برای لباس، تزئینات دیوار، پارچه و مبلمان استفاده می کردند.
- قدیمی ترین تصاویر مربوط به ۵،۵۰۰ سال پیش (۳۴۰۰ سال قبل از میلاد) است.
تکه دوزی در چین
- گفته می شود که تیکه دوزی های چینی توسط امپراطور لیو یو از سلسله لیو آغاز شده است.
در اروپای قرون وسطا
- اولین تکه دوزی های محافظت شده مربوط به اوایل قرون وسطی است.
- تیکه دوزی ها در کنار لایه های پارچه لحافی در ساخت زره استفاده می شدند.
- این اقدام باعث گرم نگه داشتن و محافظت شدن سربازان می شد.
- زره پوش های ژاپنی نیز به روشی مشابه تیکه دوزی را انجام می دادند.
- دوخت لحاف های خانگی با استفاده از این روش، در قرن یازدهم تا سیزدهم شروع شد.
- با سردتر شدن آب و هوای اروپا در این زمان، میزان استفاده از لحاف افزایش یافت .
- و عمل تزیین پارچه های ساده از طریق ایجاد الگو و طرح های تزئینی تکه دوزی رواج یافت.
- رسم دوخت لحاف به این شیوه توسط مهاجران به آمریکا منتقل شد.
همچنین بخوانید: انواع قیچی خیاطی
تکه دوزی با پارچه در آمریکا
- تکه دوزی در دوران رکود بزرگ جهانی، دوباره به سرعت در میان مردم آمریکا احیا شد.
- به این علت که راهی برای بازیافت لباس های فرسوده و تبدیل به لحاف گرم محسوب میشد.
- حتی مواد بسیار ریز و فرسوده نیز برای استفاده در تکه های پارچه مناسب بودند.
- اگرچه امروزه صنعتگران از پارچه های ۱۰۰٪ نخی زیبا و نو در طرح های خود استفاده می کنند.
- در آمریکا ، تیکه دوزی پس از جنگ جهانی دوم کاهش یافت.
- اما دوباره در دویست سال اخیر در آمریکا احیا شده و محبوبیت یافته است. .
- در گذشته، لحاف دوزی دستی اغلب به صورت گروهی انجام می شد.
تکه دوزی در هند
- برای دوخت پتو در هند از پارچه های مختلف که قسمتی از یک اثر هنری هستند، استفاده می شود.
- در کارناتاکا معروف بهkaudhi این روش محبوب است.
- چنین پتوهایی در برخی از مناطق کارناتاکا به نوزادان تازه متولد شده هدیه داده می شود.
- قبایل لامبانی با چنین هنری دامن می پوشند.
همچنین بخوانید: بهترین برند نخ گلدوزی
هنر تکه دوزی در پاکستان
- تکه دوزی نیز در مناطق مختلف پاکستان، به ویژه در منطقه سیند، انجام می شود.
- لحاف های رالی (منطقه سیند) پاکستانی حتی در غرب در سراسر شبه قاره معروف هستند.
- این لحاف ها بخشی از سنت آنهاست و توسط زنان دوخته می شود.
- اکنون این تیکه دوزی ها به رسمیت شناخته شده و بین المللی هستند.
- حتی اگر هزاران سال قبل ساخته شده باشند به علت زیبایی خاص ارزشمند هستند.