قیطان دوزی چیست و چه کاربردی دارد؟ شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد؛ قیطان دوزی، یکی از هنرهای دستی سنتی و محلی ایران است که در آن از مهارت دوخت و ترکیب پارچه‌های مختلف با رنگ‌ها و الگوهای زیبا، قطعات دکوری و لوازم تزئینی مانند گلدان‌ها، کیف‌ها، کاورها و … ساخته می‌شود.
قیطان دوزی از زیر مجموعه هنر چهل تیکه دوزی است و در آن از پارچه‌های رنگی و متنوعی استفاده می‌شود که با استفاده از مهارت دوخت و ترکیب، شکل‌ها و طرح‌های زیبا و منحصر به فردی ایجاد می‌شود.
قابلیت ایجاد طرح‌های مختلف، تنوع رنگ، قابلیت ترکیب با دیگر هنرهای دستی و همچنین ماندگاری بالای این هنر به دلیل دوخت با دقت و استفاده از پارچه‌های با کیفیت، از ویژگی‌های قیطان دوزی است. این هنر در برخی مناطق ایران مانند خراسان، کرمانشاه، کردستان و فارس رایج است و یکی از هنرهای دستی محبوب و زیبای ایران محسوب می‌شود.
تاریخچه قیطان دوزی چیست
ايران کشور پهناور با آداب و رسوم مختلفي است که زنان و مردان هنرمندي را در خود جاي داده است. هنر از ديرباز با زندگي ايرانيان همراه بوده است. در ميان انبوه هنرهاي اين مرز و بوم مي توان به انواع قيطان دوزي اشاره کرد. به نخ گلابتون ضخيم که قطر آن بيش از يک ميليمتر باشد قيطان گفته مي شود. به دوخت و اتصال نوعي نخ خیاطی ضخيم به نام قيطان بر روي پارچه که طرحي را نشان مي دهد قيطان دوزي مي گويند.
جنس نخ قیطان دوزی
نخ قيطان در انواع مختلف، ضخيم، نازک، ساده، تابيده، شکاف دار و روکش دار مي باشد.
قيطان، در گذشته هاي دور به عنوان وسيله اي براي تزيين لباس چه در ايران و چه در ساير ممالک جهان مورد استفاده قرار گرفته است.
پيکره هاي کنده کاري شده بر مکشوفه در لرستان نيز مرداني را نشان مي دهد که لباس شبيه لباس هاي ايرانيان پيش از تاريخ پوشيده اند و بعضي فقط پارچه ي لنگ مانندي دارند که اطراف کمر پيچيده شده است، به وسيله ي قيطان يا نوار نگهداري شده و داراي دامن باز است.
همچنین بخوانید: بهترین نخ گلدوزی
با ديدن لباس هاي دوره هاي ماد، هخامنش، اشکاني و ساساني و درفش هاي آن دوران به خوبي پي ببريم که در اين دوران قيطان براي تزيين و آرايش لباس ها و درفش به کار رفته است.
علاوه بر قيطان هاي ساده، قيطان هاي تزييني نيز رواج کامل داشته؛ چنان که حجاري هاي اين دوران بيانگر اين واقعيت مي باشد و در دوره ي اشکاني با عنايت به رواج نخ گلابتون قيطان هاي روکش دار سيم و زرين نيز توليد گرديد و براي آرايش البسه و درفش ها هم به کار مي رفت. در اين دوران از قيطان براي تزيين پرده ها استفاده مي نمودند.
کدام شهرها از قیطان دوزی استفاده می کنند؟
هنوز در ترکمن صحرا قسمتي از چاک پيش سينه ي پيراهن هاي زنانه را با قيطان هاي قرمز، مشکي، سبز ( به شيوه ي ترکمني) سوزن دوزي مي کنند و آستين اکثر لباس ها بلند مي باشد که کنار مچ آن قيطان دوزي مي شود.
اين نوع سوزن دوزي را در گذشته ي دور بر روي کيف، البسه، کيسه ي چپق، شنل، بقچه، عبا، روميزي، رويه ي کوسن، پرده، سجاده، کيف هاي مخصوص نگهداري داروي گياهي و سفره ي آرد مي دوختند.
اين دوخت، هم اکنون در بيشتر نواحي استان هاي خراسان، مازندران، سيستان و بلوچستان، تهران و آذربايجان شرقي رواج دارد.
طرح هايي که در قيطان دوزي از آن ها استفاده مي کردند بيشتر شامل گل و بوته، نقوش نهاديف تيشلي، انواع بوته جقه ها و طرح هاي هندسي مي باشد.
همچنین بخوانید: لیست وسایل خیاطی
قيطان دوزي با استفاده از چرخ خياطي با پايه ي مخصوص قيطان دوزي در استان خراسان رواج زيادي دارد، زيرا قيطان دوزي با دست احتياج به زمان زيادي دارد و توليدات عرضه شده با دست جوابگوي نياز بازار نمي باشد.
قيطان دوزي بيشتر جهت جاقرآني، بقچه، تزيين لباس، سجاده و رويه ي کوسن مي باشد. در صورتي که بخواهيم وصل قيطان به پارچه زيباتر جلوه کند، مي توانيم از نخ ظريف گلابتون نقره اي و طلايي استفاده کنيم.
معمولاً قيطان دوزي با آينه دوزي همراه است.
ویژگی های قیطان دوزی چیست
قیطان دوزی، هنر دستی سنتی و محلی ایرانی است که در آن از پارچه‌های مختلف با رنگ‌ها و الگوهای زیبا، قطعات دکوری و لوازم تزئینی مانند گلدان‌ها، کیف‌ها، کاورها و … ساخته می‌شود. برخی از ویژگی‌های این هنر عبارتند از:
- استفاده از پارچه‌های مختلف با رنگ‌ها و الگوهای زیبا
- دقت بالا در دوخت و ترکیب پارچه‌ها
- استفاده از نقوش و طرح‌های مختلف از جمله گل، حیوانات، پرنده‌ها و غیره
- قابل استفاده در تزیینات داخلی مانند گلدان‌ها، کیف‌ها، کاورها و …
- بهره‌گیری از مهارت و هنر دستی
- ماندگاری بالای این هنر به دلیل استفاده از پارچه‌های با کیفیت و دوخت با دقت
- قابلیت ترکیب با دیگر هنرهای دستی مانند قلم‌کاری، نگارگری و غیره
- ایجاد زیبایی و جذابیت با استفاده از رنگ‌ها و الگوهای مختلف
- قابلیت ایجاد طرح‌های منحصر به فرد و شخصی با استفاده از تکه‌های پارچه‌های مختلف
- قابل استفاده در تولید لوازم تزئینی و دکوری هدیه دادنی.